تصمیم تازه گمرک برای مشروط‌کردن صادرات سیمان و کلینکر به ارائه گواهی معامله در رینگ صادراتی بورس کالا، سرآغاز مناقشه‌ای است ...

معدنی ها /فائزه پناهی، تصمیم تازه گمرک برای مشروط‌کردن صادرات سیمان و کلینکر به ارائه گواهی معامله در رینگ صادراتی بورس کالا، سرآغاز مناقشه‌ای است که نه تنها صادرکنندگان بلکه بازار منطقه‌ای سیمان را نیز تحت‌تأثیر قرار خواهد داد؛ از ۱۵ شهریور، صادرکنندگان ناچارند برای هر محموله، مسیر تازه‌ای را طی کنند؛ مسیری که به جای تسهیل صادرات، بیش از پیش به انبوهی از کاغذبازی، انحصار و رانت نزدیک است.

بهانه این تصمیم «ساماندهی و شفاف‌سازی» عنوان شده، اما پرسش جدی اینجاست: آیا الزام به گواهی بورس واقعاً به معنای شفافیت است یا تنها ابزاری برای تمرکز بیشتر صادرات در دست گروهی محدود؟ تجربه‌های مشابه در سایر بخش‌ها نشان داده است که این نوع سیاست‌ها به جای رقابت سالم، دروازه‌ای تازه برای دلالی و کنترل پنهان ایجاد می‌کند. صادرکنندگان کوچک که توان مالی و اداری ورود به رینگ بورس را ندارند، عملاً از گردونه خارج خواهند شد و صادرات به دست بازیگران بزرگ و نزدیک به مراکز قدرت خواهد افتاد.

در شرایطی که بازار سیمان منطقه‌ای به شدت رقابتی است و ایران یکی از مزیت‌داران طبیعی در صادرات این محصول به شمار می‌رود، چنین تصمیماتی می‌تواند به سرعت سهم ایران را کاهش دهد. مشتریان خارجی به دنبال ثبات و سرعت در تأمین هستند، نه معطلی‌های بوروکراتیک و شرط‌های متغیر داخلی. هر روز تأخیر در مرز، به معنای از دست دادن بازار به رقبایی چون ترکیه و پاکستان است.

فراتر از اقتصاد، این تصمیم پیامدهای اجتماعی و صنعتی نیز دارد؛ سیمان یکی از صنایع مادر است که هزاران شغل مستقیم و غیرمستقیم با آن گره خورده است و فشار مضاعف بر صادرات یعنی محدودترشدن جریان نقدینگی به کارخانجات، کاهش تولید و در نهایت ضربه به اشتغال.

موضوع اینجاست که اگر هدف از سیاست‌گذاری، تقویت تولید داخل و گسترش بازارهای خارجی است، قفل‌کردن صادرات پشت درهای بورس نه‌تنها چاره نیست، بلکه تهدیدی است برای موجودیت همین صنعت و  باید پرسید: آیا واقعاً پای شفافیت در میان است یا قدرت‌نمایی نهادهایی که می‌خواهند رگ حیاتی صادرات را در مشت خود نگه دارند؟ پاسخ روشن است؛ هر جا که مسیر صادرات به انحصار و بروکراسی گره زده شده، نتیجه چیزی جز عقب‌ماندن ایران از رقبا و ایجاد فرصت طلایی برای دلالان نبوده است. اگر این روند ادامه یابد، سیمان ایران به جای اینکه برند منطقه باشد، به کالایی گرفتار در بند کاغذبازی داخلی تبدیل خواهد شد.