طبق تازه‌ترین رتبه‌بندی MINING.COM، مجموع ارزش ۵۰ شرکت بزرگ معدنی جهان به مرز ۱.۹۷ تریلیون دلار رسیده؛ عددی که نه‌تنها رکورد تاریخی سه سال پیش را شکسته، بلکه نظم قدرت در زیرزمین زمین را هم تغییر داده

معدنی ها /فائزه پناهی؛ دنیای معدن در سال ۲۰۲۵ از نو نوشته شد؛ صحنه‌ای که بیش از یک قرن در سلطه‌ی چند غول غربی بود، حالا با جهشی ۷۰۰ میلیارد دلاری در سه‌ماهه سوم، به میدان نبردی میان شرق و غرب تبدیل شده است؛ طبق تازه‌ترین رتبه‌بندی MINING.COM، مجموع ارزش ۵۰ شرکت بزرگ معدنی جهان به مرز ۱.۹۷ تریلیون دلار رسیده؛ عددی که نه‌تنها رکورد تاریخی سه سال پیش را شکسته، بلکه نظم قدرت در زیرزمین زمین را هم تغییر داده است.

اگر روزگاری نام‌هایی چون BHP و Rio Tinto مترادف با مفهوم «ابرغول معدن» بودند، امروز دیگر چنین نیست و حالا چین با شمشیر طلایی «Zijin Mining» از راه رسیده و تاج پادشاهی را از سر ریو تیِنتوی بریتانیایی پایین کشیده است. در طول یک فصل، ارزش بازار زینجین بیش از ۶۰ درصد رشد کرد و تا آستانه‌ی عبور از ریوتینتو بالا رفت؛ رخدادی که شاید ده سال پیش غیرقابل تصور بود. این شرکت که روزگاری در سایه‌ی سرمایه‌گذاران غربی رشد می‌کرد، حالا با تکیه بر طلا، مس و لیتیوم، تبدیل به نماد قدرت معدنی پکن شده است.

بازار اما فقط در تسخیر چینی‌ها نیست؛ فلزات گران‌بها دوباره از خاکستر بیرون آمده‌اند. قیمت طلا، نقره و گروه پلاتین، شرکت‌های کوچک را به غول تبدیل کرده‌اند؛ از جهش شش‌برابری Coeur Mining گرفته تا پرواز ۳۰۰ درصدی Fresnillo در لندن. در گوشه‌ای دیگر از نقشه، عناصر نادر و لیتیوم قهرمانان تازه زمین‌اند. Lynas استرالیایی و MP Materials آمریکایی، هر دو در چند ماه با رشد چندصددرصدی، حالا هم‌وزن شرکت‌هایی شده‌اند که دهه‌ها سابقه داشتند. سیاست‌گذاران غربی تازه فهمیده‌اند که «معدن» فقط خاک نیست، بلکه نبض آینده‌ی انرژی و فناوری است.

اما غول‌های قدیمی هنوز زنده‌اند، هرچند زخمی. BHP با وجود صدرنشینی و فاصله‌ی سی میلیارد دلاری تا رقیب بعدی، از خرید Anglo American بازمانده و حالا با صرف ۱۰ میلیارد دلار روی توسعه‌ی معدن مس اسکوندیدا، به جای بلعیدن رقبا، به رشد ارگانیک پناه برده است. Rio Tinto درگیر بازسازی ساختار و خرید پرحاشیه‌ی Arcadium Lithium است؛ تصمیمی که بیشتر بوی جدایی بخش‌ها را می‌دهد تا گسترش. Glencore، آن داماد همیشگی که هرگز عروس نشد، باز هم یکی از بدترین عملکردها را داشته و هنوز از سایه‌ی ادغام تاریخی با Xstrata بیرون نیامده است.

در میانه‌ی این آشوب، Freeport با حادثه‌ای در معدن عظیم Grasberg اندونزی، بخشی از تولیدش را از دست داد و ارزشش سقوط کرد. Teck Resources با وجود وعده‌ی ادغام با Anglo، از اهداف تولیدش عقب مانده و این معامله‌ی «نجات‌بخش» هنوز در مه ابهام است. در مقابل، Southern Copper و Newmont با جهش به باشگاه صد میلیارد دلاری‌ها، نشان داده‌اند که هنوز هم آمریکای لاتین و کانادا می‌توانند وزنه‌ی سنگینی در برابر آسیا باشند.

اما نکته‌ی جالب شاید آن‌جاست که همه‌ی این ارقام و صعودها بدون حضور غول‌های دولتی رخ داده است؛ شرکت‌هایی مثل Codelco شیلی یا Navoi Mining ازبکستان به‌دلیل نداشتن شفافیت بورسی در این رتبه‌بندی غایب‌اند. اگر روزی این بازیگران دولتی وارد زمین شوند، نقشه‌ی قدرت احتمالاً برای همیشه تغییر خواهد کرد.

حالا دیگر جهان معدن دیگر فقط داستان فولاد و زغال‌سنگ نیست بلکه در زیر زمین، جنگی در جریان است؛ جنگی بر سر لیتیوم، مس، عناصر نادر و طلا  موادی که آینده‌ی خودروهای برقی، انرژی‌های سبز و حتی سیاست جهانی را تعیین می‌کنند. هر عدد در این فهرست، نه صرفاً ارزش بازار، بلکه وزن ژئوپلیتیک است. در این نبرد دو تریلیون دلاری، دیگر فقط عمق معدن‌ها نیست که اهمیت دارد؛ عمق نفوذ کشورها در اقتصاد آینده است.