معدنی ها /فائزه پناهی، خبر تازه‌ای که بلومبرگ منتشر کرده نشان می‌دهد شرکت چندملیتی گلنکور، یکی از بزرگ‌ترین فعالان حوزه معدن و تجارت مواد معدنی، در حال مذاکره برای فروش سهام خود در شرکت کاموتو کاپر در جمهوری دموکراتیک کنگو است؛ این شرکت بهره‌بردار یکی از مهم‌ترین معادن مس و کبالت جهان به شمار می‌رود و واگذاری آن می‌تواند معادلات بازار جهانی این دو فلز راهبردی را تغییر دهد.
اهمیت این خبر وقتی بیشتر می‌شود که بدانیم گلنکور تنها یک ماه پیش اعلام کرده بود به دلیل توقف صادرات کبالت از سوی دولت کنگو و سقوط قیمت این فلز به پایین‌ترین سطح ۹ سال اخیر، بخش قابل‌توجهی از تولیداتش بدون مشتری مانده است. کبالت نقش کلیدی در تولید باتری‌های لیتیوم-یون و توسعه خودروهای برقی دارد و همین ویژگی آن را به یکی از فلزات استراتژیک دوران گذار انرژی تبدیل کرده است. با این حال، تناقض بزرگی در بازار وجود دارد؛ از یک‌سو آینده‌ای روشن برای تقاضا پیش‌بینی می‌شود و از سوی دیگر تولیدکنندگان بزرگ با بحران فروش و مازاد عرضه دست‌وپنجه نرم می‌کنند.
گفته می‌شود شرکت‌هایی مانند ریو تینتو و صندوق سرمایه‌گذاری اوریون از خریداران احتمالی سهام کاموتو هستند. حتی بحث ورود آژانس مالی توسعه ایالات متحده نیز مطرح شده است. این جابه‌جایی اگر عملی شود، تنها یک معامله تجاری ساده نیست، بلکه بازتابی از تغییر موازنه قدرت در بازار کبالت خواهد بود.
نکته‌ای که نباید نادیده گرفت، ریسک بالای سرمایه‌گذاری در کنگو است. این کشور با وجود تأمین بیش از ۷۰ درصد کبالت جهان، با مشکلات عمیقی در حوزه حکمرانی منابع روبه‌روست. حضور گسترده معادن دستی، نبود چارچوب شفاف صادراتی و تصمیمات لحظه‌ای دولت از جمله موانع اصلی برای فعالیت پایدار شرکت‌های بین‌المللی است. همین شرایط باعث شده غول‌هایی مانند گلنکور به جای ادامه فعالیت، به‌دنبال خروج باشند.
این روند برای ایران نیز یک هشدار روشن دارد. ما هم مانند کنگو ظرفیت‌های معدنی بزرگی داریم، اما بی‌ثباتی در مقررات، مشکلات ساختاری در سرمایه‌گذاری و نبود چارچوب شفاف برای مشارکت خارجی، بارها باعث خروج یا تعلل سرمایه‌گذاران شده است. تجربه کنگو نشان می‌دهد که بدون تضمین امنیت سرمایه‌گذاری و سیاست‌گذاری پایدار، حتی بزرگ‌ترین معادن دنیا هم نمی‌توانند تضمین‌کننده توسعه باشند.
بازار کبالت و مس در آستانه تحولی تازه قرار گرفته است. اگر گلنکور میدان را ترک کند، بازیگران جدیدی وارد خواهند شد، اما اصل ماجرا چیز دیگری است: آینده این بازار بیش از هر عامل دیگر به میزان شفافیت و ثبات کشورهایی گره خورده که منابع غنی را در اختیار دارند.