معدنی ها /فائزه پناهی؛ با وجود ظرفیت تولید بیش از ۳۰ میلیون تن فولاد در سال، تجارت فولاد ایران هنوز عمدتاً تلفنی و سنتی انجام میشود؛ روندی که سرعت، کارآیی و شفافیت لازم را ندارد و هزینهها و ریسکها را افزایش میدهد.
در مقابل اما ، سالهاست بازار جهانی فولاد وارد عصر دیجیتال شده و پلتفرمهای آنلاین معاملات، قراردادهای هوشمند و فناوری بلاکچین نه تنها شفافیت ایجاد کردهاند، بلکه پیشبینی قیمتها و صادرات را آسانتر کردهاند.
در این راستا چین، هند و اروپا نمونههای موفقی از دیجیتالسازی فولاد هستند، در چین، پلتفرمهای فولاد سالانه بیش از ۴۰۰ میلیون تن معامله را مدیریت میکنند؛ در هند صادرات فولاد با ۲۵ درصد افزایش همراه بوده و اروپا با ردیابی زنجیره ارزش و شفافیت قیمتها، سرمایهگذاران جدید را جذب کرده است که در چنین شرایطی، فولاد ایران اگر مسیر دیجیتال را در پیش نگیرد، همچنان درگیر واسطهگری، اقتصاد سایه و نوسانات شدید قیمتی خواهد ماند.
به عقید بسیاری از کارشناسان بلاکچین میتواند پاسپورت صادراتی ایران باشد، اتحادیه اروپا از ۲۰۳۰ مالیات کربنی را اعمال میکند و ردپای کربنی محصولات فولادی ایران تنها در صورت دیجیتالی شدن قابل ثبت و ردیابی است. در غیر این صورت، بازار اروپا عملاً برای تولیدکنندگان ایرانی بسته خواهد شد.
اما چرا ایران از این قافله عقب مانده است؟ نبود نقشه راه ملی دیجیتال، تمرکز سنتی بر حجم تولید به جای کیفیت و تجارت و بیاعتمادی حقوقی به فناوریهای نوین، سه مانع اصلی هستند؛ با این حال، تجربههای جهانی نشان میدهند که هوش مصنوعی، کلاندادهها و اینترنت اشیا میتوانند هزینهها را کاهش دهند و ایران را به بازیگری هوشمند در بازار منطقهای و جهانی تبدیل کنند.
مهمتر ان که در صورت پیشرفت دیجیتالسازی، میتوان انتظار داشت که بورس کالا و پلتفرمهای داخلی به تدریج به یک شبکه هوشمند و شفاف تبدیل شوند و امکان ردیابی کامل محصولات فولادی فراهم شود. شرکتهای خصوصی با بهرهگیری از فناوریهای نوین و همکاری با استارتآپها، مسیر دسترسی به بازارهای منطقهای و جهانی را هموارتر میکنند. همزمان، مدیران عامل و تصمیمگیرندگان صنعتی با تمرکز بر دادهها، ابزارهای پیشبینی و تحلیل بازار، میتوانند جایگاه ایران در رقابت بینالمللی را ارتقا دهند.
در این میان اما صنعت فولاد ایران امروز میان دو مسیر قرار دارد، یا همچنان تولیدکننده سنتی باقی میماند یا با ورود به تجارت دیجیتال، به یک بازیگر هوشمند جهانی تبدیل میشود. اکنون زمان تصمیمگیری است؛
اما پرسش اصلی این است که چه کسی پیشگام این تحول خواهد بود؛ دولت، بخش خصوصی یا بازیگران نوآور صنعت؟ پاسخ این پرسش، سرنوشت فولاد ایران در دهه آینده را رقم خواهد زد.