معدنی ها /فائزه پناهی، آفریقا پر از همه‌چیز است؛ از طلا و الماس تا نفت و اورانیوم، از قهوه و کاکائو تا کبالت و پلاتین. آمارها می‌گویند این قاره بیش از ۳۰ درصد منابع معدنی جهان و ۱۲ درصد ذخایر نفت خام را در دل خود دارد، اما سهمش در اقتصاد جهانی به زحمت از سه درصد فراتر می‌رود و این یعنی بزرگ‌ترین تناقض قرن: قاره‌ای که دیگران روی شانه‌های آن ایستاده‌اند، خودش روی زانوهای شکسته راه می‌رود.
مسئله اما فقط فقر نیست؛ مسئله "غارت سیستماتیک" است، شرکت‌های چندملیتی و قدرت‌های جهانی، آفریقا را به انبار مواد خام بدل کرده‌اند. نفت نیجریه برای پالایشگاه‌های اروپا، اورانیوم نیجر برای نیروگاه‌های فرانسه، کبالت کنگو برای باتری‌های خودروی برقی در چین و آمریکا، و قهوه اتیوپی برای استارباکس‌ها. این قاره موتور محرک جهان مدرن است، اما خودش حتی صاحب فرمان هم نیست.
در واقع خام‌فروشی آفریقا تصادفی نیست، یک سیاست طراحی‌شده است. بانک جهانی و صندوق بین‌المللی پول در طول دهه‌ها با نسخه‌های اقتصادی، کشورهای آفریقایی را به خام‌فروشی تشویق کرده‌اند و به‌جای ساخت صنعت و فناوری، آنها را به حلقه تأمین مواد اولیه بدل کرده‌اند، نتیجه چیست؟ میلیاردها دلار درآمد از قاره خارج می‌شود و چیزی جز فقر ساختاری و بدهی‌های کلان باقی نمی‌ماند.
بهای این بازی نه فقط منابع، که جان انسان‌هاست، معادن کنگو با کودکان کار پر شده‌اند، جایی که بچه‌ها برای استخراج کبالت به اعماق زمین فرستاده می‌شوند تا باتری موبایل‌ها و لپ‌تاپ‌های جهان توسعه‌یافته تأمین شود. در نیجریه، نشت‌های نفتی کل کشاورزی و زندگی مردم دلتای نیجر را نابود کرده اما غول‌های نفتی فقط سود را برداشتند. در سیرالئون و لیبریا، الماس به جای رفاه، جنگ داخلی و سلاح خرید. جهان از آفریقا می‌مکد، اما برای مردمش هیچ‌چیز باقی نمی‌گذارد.
و اینجاست که باید پرسید تا کی؟ تا کی جهان در حالی از آفریقا تغذیه کند که خودش را مدافع توسعه پایدار و انرژی پاک جا می‌زند؟ چگونه می‌توان از عدالت اقلیمی حرف زد وقتی همان کشورهایی که شعار سبز می‌دهند، برای باتری خودروهای برقی‌شان به خون کارگران آفریقایی وابسته‌اند؟ آیا این چیزی جز استعمار نو در لباسی مدرن است؟
حالا امروز جهان نمی‌تواند بدون آفریقا نفس بکشد، اما این قاره باید به نقطه‌ای برسد که خودش بدون جهان دوام بیاورد. این نه فقط حق آفریقا، بلکه شرط عدالت جهانی است. اگر نه، جهان مدرن هرچقدر هم سبز و دیجیتال باشد، همچنان بر پایه فقر سیاه بنا شده است.
