معدنی ها /فائزه پناهی؛با وجود قرار گرفتن ایران در میان پنج کشور نخست جهان از نظر تنوع و ذخایر سنگ‌های ساختمانی، صادرات این صنعت در سال گذشته از مرز ۲۰۰ میلیون دلار فراتر نرفت؛ رقمی که در مقایسه با ظرفیت بالقوه ۵ میلیارد دلاری صادرات، نمادی از سیاست‌گذاری ناپایدار، چالش‌های زیرساختی و عقب‌ماندگی تکنولوژیک در یکی از مزیت‌های نسبی اقتصاد ایران است.
بهرام شکوری، رئیس انجمن سنگ ایران، در نشست خبری پانزدهمین نمایشگاه بین‌المللی سنگ‌های ساختمانی با اعلام این ارقام گفت: «ایران در حوزه تولید سنگ ساختمانی یکی از کشورهای پیشرو است اما به دلیل عوارض سنگین صادراتی، تحریم‌ها، ضعف در روابط دیپلماتیک اقتصادی و ناهماهنگی‌های داخلی، سهم قابل‌توجهی از بازار جهانی را از دست داده است».
طبق آمارهای انجمن سنگ، ایران ظرفیت تولید سالانه ۳۰ میلیون تن سنگ ساختمانی را دارد، اما تنها با حدود ۳۰ درصد از این ظرفیت فعال است. در شرایطی که بازار داخلی دیگر کشش جذب تولید را ندارد و بخش ساخت‌وساز دچار رکود مزمن است، تنها مسیر باقی‌مانده برای بقای این صنعت، صادرات است. اما صادرات، در پیچ‌وخم تصمیمات اداری، عوارض بازدارنده و نبود زیرساخت‌های رقابتی گیر افتاده است. از سوی دیگر، ترکیه به‌عنوان رقیب منطقه‌ای ایران، با استفاده از فضای خلأ ایران در بازارهای هدف، بخش بزرگی از تقاضای جهانی را به‌ویژه در کشورهای همسایه و اروپا جذب کرده است.
در شرایطی که صنعت سنگ جهان به سمت استفاده از فناوری‌های نوین در فرآوری و برش با ضایعات نزدیک به صفر حرکت کرده، بسیاری از واحدهای تولیدی ایران همچنان با فناوری‌های فرسوده و بهره‌وری پایین کار می‌کنند. این مسئله نه تنها هزینه تمام‌شده تولید را افزایش داده بلکه قدرت رقابت در بازارهای بین‌المللی را به‌شدت کاهش داده است.
شکوری در ادامه با اشاره به وضعیت تولیدکنندگان داخلی گفت: «در حال حاضر ۱۵ تا ۲۰ درصد ضایعات در فرآیند تولید داریم که با فناوری روز دنیا قابل کاهش است. متأسفانه به جای تمرکز بر نوسازی تجهیزات، مسیر صادراتی را نیز با عوارض و موانع متعدد مسدود کرده‌ایم».
کارشناسان معتقدند حذف یا کاهش عوارض صادراتی، تسهیل روابط تجاری و بانکی بین‌المللی، به‌روزرسانی فناوری تولید، و استفاده هدفمند از دیپلماسی اقتصادی، از جمله راهکارهایی است که می‌تواند این صنعت را از رکود خارج کرده و به جایگاه واقعی آن در صادرات غیرنفتی کشور بازگرداند.
درحالی‌که نمایشگاه پانزدهم سنگ تهران با حضور ۱۳۰ شرکت داخلی و نمایندگانی از کشورهای مختلف آغاز به کار کرده است، کارشناسان هشدار می‌دهند که اگر امروز برای آزادسازی صادرات سنگ تصمیم نگیریم، فردا بازارهای هدف به‌طور کامل در اختیار رقبا قرار خواهد گرفت. ایران، سرمایه دارد؛ زمان اما محدود است.