معدنی ها /فائزه پناهی، شاید کمتر رسانه‌ای با صراحت گفته باشد که بومی‌سازی در ایران از سال ۱۳۹۹ تا پایان ۱۴۰۳، بیش از ۳.۴۴۴ میلیارد دلار صرفه‌جویی ارزی به همراه داشته است. اما سوال اساسی اینجاست: چرا این آمارها در رسانه‌ها فریاد زده نمی‌شوند؟ چرا موفقیتی با این ابعاد، آن‌طور که باید و شاید در فضای عمومی بازتاب نمی‌یابد؟ پاسخ برخی از کارشناسان روشن است؛ سکوتی تعمدی پشت این آمار خوابیده، چرا که افشای چنین تحول بزرگی، منافع بازیگرانی را به خطر می‌اندازد که سال‌ها از واردات، رانت، و انحصار در تأمین قطعات و تجهیزات صنعتی ارتزاق کرده‌اند. بومی‌سازی، برخلاف تصور رایج، یک پروژه فنی صرف نیست؛ این یک نبرد است، نبردی میان توسعه واقعی و منافع پنهان، میان استقلال و وابستگی، میان شفافیت و تاریکی پشت‌پرده‌ها.
وقتی خبر رسید که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران (ایمیدرو) با همراهی ۱۳ شرکت بزرگ معدنی و صنعتی کشور، هدف‌گذاری ۸۹۳ میلیون دلاری صرفه‌جویی ارزی را در دستور کار قرار داده، بسیاری از ناظران از خود پرسیدند، آیا این همان نقطه عطفی نیست که صنعت ایران به آن نیاز داشت؟ طبق این برنامه، صرفه‌جویی‌های چشم‌گیر از سوی شرکت‌هایی چون فولاد خوزستان با ۳۹۷ میلیون دلار، فولاد مبارکه با ۲۵۰ میلیون دلار، شرکت ملی صنایع مس ایران با ۷۰ میلیون دلار، گل‌گهر با ۳۴.۱ میلیون دلار و تهیه و تولید مواد معدنی ایران با ۳۳.۷ میلیون دلار، در دستور کار قرار گرفته است. این‌ها ارقام کوچکی نیستند. این یعنی یک مبارزه واقعی با واردات غیرضروری، یعنی قطع وابستگی به تأمین‌کنندگان خارجی که سال‌ها با قیمت‌گذاری انحصاری و ارائه تکنولوژی‌های دست‌چندم، صنعت ایران را در حلقه‌ی وابستگی نگه داشته بودند.
شاید بد نباشد بدانیم که در سال گذشته، فقط با اتکا به توان داخلی، ۸۸۲ میلیون دلار صرفه‌جویی در حوزه معدن و صنایع معدنی اتفاق افتاده. این رقم، با در نظر گرفتن روند ۵ ساله گذشته، از مرز ۳.۴ میلیارد دلار عبور کرده است. اما سؤال اینجاست: چرا دستاوردی با این مقیاس، این‌همه بی‌صدا مانده؟ پاسخ تلخ است. چون آشکار شدن چنین موفقیتی، خواب راحت کسانی را آشفته می‌کند که به واردات، کمیسیون‌های پشت‌پرده، و قراردادهای انحصاری عادت کرده‌اند. آن‌ها همان‌هایی‌اند که توسعه داخلی را کند می‌کنند، فناوری بومی را دست‌کم می‌گیرند و هر طرح بومی‌سازی را با برچسب "غیراستاندارد" یا "غیراقتصادی" به حاشیه می‌رانند.
حالا اما مسیر عوض شده است. بازیگران اصلی صنعت ایران، از فولاد و مس گرفته تا آلومینیوم و کنسانتره‌سازی، فهمیده‌اند که ادامه بقا در این شرایط، بدون خودکفایی فناورانه ممکن نیست. دیگر نمی‌توان به قطعات خارجی با ارز نیمایی یا آزاد دل خوش کرد. دیگر زمان آن رسیده که صنعت ایران از نقش "مشتری دائمی" برندهای خارجی، به "سازنده مستقل" تبدیل شود. بومی‌سازی فقط ساختن یک قطعه در کارگاه داخلی نیست؛ این یعنی انتقال دانش، ایجاد شغل تخصصی، و مقاوم‌سازی ساختارهای حیاتی تولید.
این گزارش، فقط روایت چند عدد نیست. این، بیانیه‌ای غیررسمی‌ست از طرف صنعتی که تصمیم گرفته دیگر زانو نزند. مسیر تازه‌ای آغاز شده، مسیری که اگر با شفافیت، حمایت واقعی، و مقابله با جریان‌های نفوذی دنبال شود، می‌تواند صنعت ایران را از یک واردکننده خسته، به صادرکننده تکنولوژی و دانش تبدیل کند. و اگر این هدف محقق شود، دیگر هیچ تحریمی نه می‌ترساند و نه می‌لرزاند.