معدنی ها /فائزه پناهی؛ در حالی که دنیا به سرعت به سوی انرژی‌های پاک و فناوری‌های نوین حرکت می‌کند، ایران با داشتن منابع عظیم معدنی، در مسیری خلاف جهت پیش می‌رود و تبدیل به واردکننده مواد اولیه‌ای می‌شود که خود می‌تواند تولید کند. بر اساس گزارش‌ها، بیش از ۶۵ درصد از معادن کشور در سال گذشته تعطیل بوده‌اند و این آمار، نه‌تنها زنگ خطری برای اقتصاد ایران، بلکه هشدار جدی به آینده صنایع معدنی کشور است.
در این وضعیت بحرانی، ایران که به دلیل تحریم‌ها و سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد نتوانسته به درستی از منابع معدنی خود بهره‌برداری کند، در کمال تعجب، در حال واردات زغال‌سنگ است. در حالی که کشورهایی نظیر عربستان سعودی و افغانستان، با جذب سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی، در حال تحول به قطب‌های معدنی منطقه‌ای هستند، ایران به تدریج از رقابت در بازار جهانی مواد اولیه عقب می‌افتد.
آمارها حکایت از این دارند که از سال ۱۳۹۹ تاکنون، بیش از ۲۰۰۰ معدن از چرخه تولید خارج شده‌اند و معادن فعال کشور نیز در معرض تعطیلی قرار دارند. تعطیلی معادن بزرگی مانند معدن بلده، که به‌دلیل کمبود سرمایه‌گذاری و حمایت‌های ناکافی از بخش خصوصی خاموش شده است، نمونه‌ای از این بحران است.
در مقابل، عربستان سعودی که به‌طور استراتژیک سرمایه‌گذاری‌های چند میلیارد دلاری در بخش معدن انجام داده است، قصد دارد ذخایر معدنی خود را تا ۹۰ درصد افزایش دهد و به یکی از بازیگران اصلی تامین مواد اولیه انرژی‌های نوین تبدیل شود. این کشور در حال تلاش است تا وابستگی خود به نفت را کاهش دهد و در مسیری پیشگام در صنعت معدن گام بردارد.
عوامل اصلی بحران در معادن ایران، به‌ویژه در سال‌های اخیر، به سیاست‌گذاری‌های ناکارآمد، فرسودگی تجهیزات، افزایش حقوق دولتی، و نبود چشم‌انداز برای جذب سرمایه‌گذاری خارجی نسبت داده می‌شود. تحریم‌ها و محدودیت‌های ناشی از آن نیز باعث شده‌اند که بسیاری از شرکت‌های خارجی ترجیح دهند در کشورهای کم‌ریسک‌تر مانند کشورهای آفریقایی و آمریکای لاتین سرمایه‌گذاری کنند.
اگر ایران نتواند در کوتاه‌مدت اصلاحات ساختاری در بخش معدن انجام دهد، نه‌تنها فرصت‌های اشتغال و رشد اقتصادی را از دست خواهد داد، بلکه در رقابت جهانی برای تأمین مواد اولیه انرژی‌های پاک نیز به حاشیه رانده خواهد شد. ایران باید هرچه سریع‌تر به فکر توسعه معادن خود و جذب سرمایه‌گذاری‌های خارجی باشد تا از بحران‌های اقتصادی و صنعتی موجود رهایی یابد و سهم خود را در بازار جهانی مواد معدنی به دست آورد.