معدنی ها /بازگشایی محدوده‌های قفل‌شده معدنی؛ این عبارتی است که شاید برای بسیاری از فعالان حوزه معدن تنها یک وعده یا پروژه کوتاه‌مدت به نظر برسد، اما در واقع با یکی از پیچیده‌ترین و سرنوشت‌سازترین مشکلات صنعت معدن ایران روبه‌رو هستیم. معضلی که نه تنها می‌تواند توسعه معادن کشور را به تاخیر بیندازد، بلکه ممکن است منابع عظیم معدنی کشور را برای همیشه از دسترس خارج کند.
در حالی که بسیاری از محدوده‌های معدنی ایران به دلایل قانونی، حقوقی یا مخالفت‌های سازمانی به اصطلاح «قفل‌شده» باقی مانده‌اند، اما آیا این مسدودسازی‌ها در راستای حفظ منابع طبیعی است یا تنها مانعی بر سر راه توسعه و بهره‌برداری از ذخایر معدنی عظیم کشور؟ آنچه که بیشتر فعالان این حوزه را نگران کرده است، عدم شفافیت و فقدان هماهنگی میان دستگاه‌های مختلف است که بسیاری از این محدوده‌ها را در سکوت، غیرقابل دسترس کرده است.
از سویی دیگر باد توجه داشت زمانی که کشور به شدت به توسعه صنعت معدن برای پیشبرد اهداف اقتصادی و تجاری نیاز دارد، حدود ۲۰ درصد از مساحت نقشه‌های معدنی کشور در این شرایط مسدود و غیرقابل بهره‌برداری باقی مانده است. منابع طبیعی، که به عنوان یکی از اصلی‌ترین سازمان‌های متولی در این زمینه شناخته می‌شود، به دلیل نگرانی‌های زیست‌محیطی یا مسائل حقوقی، اغلب با درخواست‌های اکتشاف و بهره‌برداری از معادن مخالفت می‌کند. اما آیا در این اعتراضات، منافع بلندمدت کشور و نیازهای فوری اقتصادی آن نادیده گرفته می‌شود؟
این وضعیت به خوبی نشان می‌دهد که در حالی که برخی از محدوده‌ها به دلیل مسائل زیست‌محیطی و حفظ منابع طبیعی قفل شده‌اند، تعدادی دیگر ممکن است تنها به دلیل نبود برنامه‌ریزی منسجم و مذاکرات کارآمد از دسترس خارج شده باشند. در همین راستا، مسئولان وزارت صمت اخیراً از آغاز تعاملات سازنده‌ای با سازمان منابع طبیعی خبر داده‌اند که در صورت موفقیت، می‌تواند راه‌حل‌هایی برای این مشکل ارائه دهد.
این مذاکرات، اگرچه در ظاهر گامی مثبت به نظر می‌آید، اما ممکن است تنها یک مسکن موقت برای چالشی باشد که نیاز به یک تغییر رویکرد اساسی دارد. مطابق با ماده ۲۴ قانون معادن، فعالیت معدنی در مناطق قفل‌شده تحت شرایط خاصی مجاز است؛ اما آیا واقعاً این اقدامات به اندازه کافی برای شناسایی پتانسیل‌های معدنی بدون آسیب به محیط زیست موثر خواهند بود؟ یا تنها در تلاشی برای بهبود شرایط، معادن به ابزاری برای بهره‌برداری از منابع طبیعی کشور بدل خواهند شد؟
واقعیت این است که اگر مسئولان به سرعت راهی برای شناسایی دقیق و علمی پتانسیل‌های معدنی در این محدوده‌ها پیدا نکنند، ممکن است ایران در آینده‌ای نه چندان دور با بحران‌های اقتصادی ناشی از عدم توسعه معادن خود روبه‌رو شود. از طرفی، ادامه این وضعیت، به سرعت در حال تبدیل شدن به یک تهدید جدی برای روند رشد اقتصادی کشور است.
در نهایت، هر اقدامی در این راستا باید دقیق و مسئولانه باشد. چراکه بدون شناسایی دقیق ذخایر معدنی و بدون ایجاد تعادل بین حفاظت از محیط زیست و توسعه معادن، به‌زودی ممکن است در آینده‌ای نزدیک شاهد از دست رفتن ذخایر معدنی کشور باشیم؛ ذخایری که می‌توانند نقش مهمی در تقویت اقتصاد کشور ایفا کنند، اما با ادامه این سیاست‌ها، شاید به گنجی نادیده بدل شوند.