معدنی ها /سال‌هاست که معادن ایران زیر فشار بی‌سابقه‌ای قرار دارند؛ فشاری نه از دل زمین، که از تصمیمات پشت درهای بسته دولت. حالا در سال ۱۴۰۴، بار دیگر حقوق دولتی معادن بدون تغییر باقی مانده، اما همچنان آن‌قدر سنگین است که رمق تولید را می‌گیرد. عدد ۵۴ هزار میلیارد تومان حقوق دولتی در بودجه، در ظاهر تغییر نکرده، اما واقعیت تلخ این است که همین رقم نیز دور از دسترس و غیرقابل تحقق است. سال گذشته تنها ۳۶ هزار میلیارد تومان آن محقق شد؛ انحرافی ۳۳ درصدی از پیش‌بینی دولت. اما مسأله این نیست که دولت به هدفش نرسیده، بلکه فاجعه آن‌جاست که همین رقم تحقق‌یافته نیز کمر معادن کوچک و متوسط را شکسته است.
چرا دولت همچنان اصرار دارد با دیدی صرفاً ریاضی و عددی به یک حوزه استراتژیک بنگرد؟ کارشناسان سال‌هاست هشدار می‌دهند که تعیین حقوق دولتی بدون لحاظ توان واقعی معادن، نه تنها تولید را تهدید می‌کند، بلکه به خاموشی کامل فعالیت در بسیاری از استان‌ها خواهد انجامید. استان‌هایی مانند یزد، کرمان و خراسان جنوبی حالا با موجی از تعطیلی یا توقف فعالیت معادن کوچک روبه‌رو هستند. این روند نه از نبود منابع معدنی، بلکه از خفگی اقتصادی ناشی می‌شود؛ مالیاتی پنهان که نام «حقوق دولتی» گرفته و در عمل مانند طنابی به دور گردن تولیدکننده حلقه زده است.
نکته تکان‌دهنده‌تر اینجاست که همین منابع سنگین دریافتی از معادن نیز طبق قانون باید صرف توسعه زیرساخت‌ها، نوسازی تجهیزات، تأمین سوخت و رفع موانع تولید شود. اما طبق تبصره ۶ بودجه و اعتراف فعالان این صنعت، این منابع هرگز به معدن بازنگشته‌اند و صرف حوزه‌هایی شده‌اند که هیچ ربطی به معدن ندارند. این تخلف فراقانونی، در سکوتی عادی‌سازی شده، همچنان ادامه دارد. دولت از معادن می‌گیرد، اما هیچ‌چیز به آن‌ها نمی‌دهد. در شرایطی که هزینه‌های نگهداری، استهلاک ماشین‌آلات، قیمت مواد ناریه، هزینه حمل‌ونقل و سوخت با رشد وحشتناکی روبه‌رو شده، این فشار مضاعف عملاً به معنای قطع اکسیژن تولید است.
حالا که اولین کنفرانس بین‌المللی طلا، نقره و مس در خاورمیانه در حال برگزاری است، شاید وقت آن رسیده که به‌جای شعارهای صادرات‌محور و جذب سرمایه خارجی، نگاهی واقع‌گرایانه به داخل داشته باشیم. سرمایه‌گذار خارجی وقتی می‌آید که معادن فعال و زیرساخت‌ها پایدار باشند؛ نه در شرایطی که معادن داخلی یکی‌یکی خاموش می‌شوند. معدن، پایه صنعت و پیشران اقتصاد غیرنفتی است. اگر این پایه فروبپاشد، کل سازه اقتصادی کشور دچار لرزش خواهد شد. در حالی‌که دولت خود را با اعداد بودجه سرگرم کرده، معدن ایران در سکوتی خطرناک، در حال احتضار است.