معدنی ها /در حالی که خراسان شمالی به عنوان یکی از استان‌های غنی از منابع معدنی ایران شناخته می‌شود، حالا با بحران عمیق‌تری در بخش معدن روبه‌رو است که می‌تواند آینده این صنعت را در این منطقه تحت تاثیر قرار دهد. طبق اظهارات رئیس سازمان نظام مهندسی معدن خراسان شمالی، نیمی از معادن این استان اکنون غیرفعال است و ۱۴۰ معدن از مجموع ۲۷۴ واحد معدنی در وضعیت تعطیلی یا نیمه‌تعطیلی به سر می‌برند. اما سوال اصلی اینجاست: چه عواملی باعث شده‌اند تا این صنعت حیاتی که می‌تواند پیشران توسعه استان و کشور باشد، به چنین بحرانی دچار شود؟
یکی از دلایل اصلی این بحران، افزایش قیمت تمام‌شده فعالیت‌ها است که به وضوح در هزینه‌های استخراج و تولید معادن تاثیر گذاشته است. علاوه بر این، نبود واحدهای فرآوری و عدم تأمین تسهیلات مورد نیاز برای تأمین نقدینگی، عامل دیگری است که باعث شده بسیاری از معادن به تعطیلی کشیده شوند.
اما واقعیت تلخ‌تری که کمتر به آن پرداخته شده، فرسودگی ماشین‌آلات و تجهیزات معدنی است. با افزایش قیمت ارز و به تبع آن، افزایش قیمت ماشین‌آلات معدنی، معدن‌کاران قادر به تأمین تجهیزات مورد نیاز برای فعالیت‌های خود نیستند. در این شرایط، تأمین سرمایه‌گذاری و به روزرسانی ناوگان معدنی، به یکی از بزرگ‌ترین چالش‌های پیش‌روی معادن تبدیل شده است.
با وجود این چالش‌ها، شرایط معادن در خراسان شمالی حتی پیچیده‌تر می‌شود؛ چرا که بسیاری از معادن با مشکل معارضین و تضادهای قانونی روبه‌رو هستند که گاهی حتی منجر به تعطیلی معادن می‌شود. این مشکلات، از جمله موانع قانونی، زمین‌خواری‌ها و رقابت‌های ناسالم، به وضوح نشان می‌دهد که معادن استان در مسیری پیچیده قرار دارند که اصلاح آن به سادگی ممکن نیست.
یکی از دیگر دلایل بحران در این صنعت، نبود واحدهای فرآوری است. با وجود اینکه استان دارای ۲۸ ماده معدنی از ۶۸ ماده معدنی موجود در کشور است و ذخایر قطعی معادن آن به بیش از یک میلیارد تن می‌رسد، استان فاقد زیرساخت‌های ضروری برای فرآوری مواد معدنی است. تنها واحد فرآوری در استان، کارخانه آلومینای ایران در شهرستان جاجرم است که نقش محدودی در رفع نیازهای این بخش دارد.
این موضوع در حالی است که بخش خصوصی به دلیل نبود توان مالی و عدم امکان تأمین سرمایه‌گذاری لازم برای راه‌اندازی واحدهای فرآوری و صنایع تبدیلی، به این بخش وارد نمی‌شود. به همین دلیل، دولت باید نقش پررنگ‌تری در سرمایه‌گذاری و حمایت از معادن ایفا کند. اکتشاف معادن، به عنوان یک بخش پرهزینه و پیچیده، نیازمند حمایت و سرمایه‌گذاری‌های کلان دولتی است، که متاسفانه در حال حاضر این حمایت‌ها بسیار محدود است.
در نهایت، با توجه به برنامه هفتم توسعه که هدف‌گذاری رشد ۱۳ درصدی در بخش معدن را مطرح کرده، به نظر می‌رسد که رسیدن به این هدف نیازمند اقدامات فوری و اساسی است. دولت باید در زمینه تأمین زیرساخت‌ها، تسهیل شرایط قانونی و تأمین منابع مالی برای اکتشاف معادن و راه‌اندازی واحدهای فرآوری، اقدام کند. در غیر این صورت، بحران تعطیلی معادن در خراسان شمالی، فقط یک نمونه از چالش‌های بزرگتری است که صنعت معدن ایران در آینده‌ای نه چندان دور با آن مواجه خواهد شد.
این گزارش نشان می‌دهد که آینده بخش معدن در خراسان شمالی و حتی کشور، در گرو اقدام سریع و اساسی دولت است تا از تعطیلی بیشتر معادن جلوگیری کرده و از پتانسیل‌های معدنی استان بهره‌برداری کند. اگر این وضعیت همچنان ادامه پیدا کند، باید منتظر یکی از جدی‌ترین بحران‌ها در صنعت معدن کشور باشیم.